Na tej podstronie dowiesz się wielu ciekawych informacji o tym jak pomagać ptakom i nie tylko im.

Dlaczego warto pomagać ptakom?

Pomagając ptakom żyjącym w naszym otoczeniu tak naprawdę pomagamy sobie. Obserwacja ptaków, ich dokarmianie, samodzielne konstruowanie budek lęgowych i ich wywieszanie może stać się wspaniałą przygodą dla całej rodziny, szczególnie dla osób wychowujących dzieci. Kształtuje to opiekuńczą postawę dzieci wobec ptaków, w dalszej kolejności innych zwierząt a w konsekwencji właściwą postawę względem bliźnich. To wspaniała inwestycja w przyszłość naszych dzieci a przez to i w naszą własną. Zacieśniamy więzi rodzinne, rozwijamy zdolności manualne. Radość jaką niesie obserwacja ptaków być może przerodzi się w pasję do fotografii lub malarstwa.

^{Tworząc sprzyjające warunki dla ptaków podobne obserwacje można poczynić we własnym ogrodzie (na zdjęciu kowalik).}

Jak można pomagać ptakom ?

Wydaje się, że pomoc ptakom polega głownie na ich zimowym dokarmianiu. To jednak duże uproszczenie. Pomoc dla ptaków to między innymi:

• tworzenie miejsc do rozrodu dla ptaków;
• tworzenie przyjaznego ptakom otoczenia;
• ochrona przed zagrożeniami;
• zimowe dokarmianie;

Dlaczego budujemy budki lęgowe i sztuczne gniazda ?

Człowiek swoją działalnością gospodarczą przekształca środowisko, bardzo często przekształcenia te nie służą dzikim zwierzętom, w tym ptakom. Pozbawiamy je ich naturalnych siedlisk, miejsc zdobywana pożywienia, schronienia czy miejsc rozrodu. Wielkołanowe, nowoczesne rolnictwo nie sprzyja większości ptaków związanych z krajobrazem agralnym. Chociaż są wyjątki, dziki gęsi czują się wyśmienicie, nigdy nie miały tak bogatej bazy żerowej na europejskich zimowiskach (wielkołanowa uprawa rzepaków, zbóż ozimych, oraz ścierniska po uprawie kukurydzy stwarzają przebogatą bazę żerową).

^{Gęgawa, przedstawiciel dzikich gęsi, nielicznej grupy ptaków którym zmiany w środowisku naturalnym zdają się nie przeszkadzać.}

Również gospodarka leśna z pewnością prowadzi do ograniczenia ilości drzew dziuplastych. W miastach ocieplając budynki zmniejszamy ilość zakamarków zdatnych do gniazdowania wielu gatunków. Na wsi przepisy weterynaryjne uniemożliwiają gniazdowanie jaskółek w chlewniach i oborach. Pielęgnując intensywnie tereny zielone zmniejszamy ilość bezpiecznych kryjówek i miejsc do gniazdowania.

^{W nowoczesnym, docieplonym budynku okienko zostanie zabezpieczone gęstą siatką, a puszczy nie znajdzie już schronienia. Może warto wywiesić specjalnie dedykowaną dla niego budkę.}

Dla zrekompensowania tych niekorzystnych zmian powinniśmy stwarzać ptakom zastępcze miejsca lęgowe. Robią to leśnicy, wywieszając budki lęgowe by zrekompensować zmniejszenie się drzew dziuplastych. Dzięki umiejętnie wywieszonej budce lęgowej możemy uchronić elewację budynku od zabrudzenia. Zapewniając miejsca lęgowe w sadach owocowych możemy zmniejszyć ilość szkodliwych owadów i ograniczyć stosowanie środków chemicznych.

Po pierwsze bezpieczeństwo

Wywieszając budkę lęgową lub budując inne sztuczne miejsce lęgowe pamiętajmy, iż możemy stworzyć śmiertelną pułapkę dla ptaków. Koty domowe dziesiątkują populacje ptaków i nietoperzy w pobliżu naszych domostw. W tereny zurbanizowane coraz chętniej wkraczają dzikie drapieżniki: kuny domowe i tchórze. Drapieżniki te szybko uczą się penetrować budki lęgowe w poszukiwaniu piskląt, tym bardziej że są one łatwiejsze do odnalezienia niż naturalne dziuple czy gniazda.

Skuteczną ochronę zapewnia między innymi:

• odpowiednio dobrana średnica otworu wejściowego, aby drapieżnik nie mógł wśliznąć się do środka,
• budowanie głębszych budek niż standardowe (drapieżnik wkładając łapę przez otwór nie jest w stanie dosięgnąć piskląt),
• budowanie budek z wydłużonym przedsionkiem (również tu zwiększamy odległość otworu wejściowego od gniazda i drapieżnik wkładając łapę przez otwór nie jest w stanie dosięgnąć piskląt),
• systematyczne czyszczenie budek i usuwanie starych gniazd (większość ptaków przy kolejnym lęgu nadbudowuje nowe gniazdo na starym, przez co pisklęta znajdują się coraz bliżej otworu wejściowego),
• stosujmy różne zabezpieczenia uniemożliwiające drapieżnikowi wspinanie się na słup lub drzewo na którym wywieszamy budkę (kołnierze z blachy lub tworzywa sztucznego, pierścienie z wąsami – można użyć tzw. kolcy na gołębie służących do zabezpieczania obiektów budowlanych przed przesiadywaniem tych ptaków),
• stosujmy inne przemyślne rozwiązania (można odnaleźć w sieci lub dobrych książkach), szczególnie gdy otwór wejściowy musi być duży.

Jak to robią leśnicy

Zadania z zakresu ochrony ptaków w Lasach Państwowych są uregulowane w „Instrukcji Ochrony Lasu" która jest załącznikiem do Zarządzenia nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 22 listopada 2011 r., obowiązującym w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych od dnia 1 stycznia 2012 r. Warto się zapoznać z tymi zapisami, większość z nich można wykorzystać we własnym ogrodzie lub parku.

W części I instrukcji PROFILAKTYKA I HIGIENA W OCHRONIE LASU, w dziale A. Profilaktyka, w pkt. 7. Ochrona pożytecznej fauny owadożernej, w podpunkcie 7.4. Ochrona ptaków, możemy przeczytać:

Główne czynniki zagrażające rodzimej awifaunie to zanik lub degradacja naturalnych siedlisk, skutkujące niedostatkiem miejsc gniazdowych oraz pokarmu. Prowadząc gospodarkę leśną należy dążyć do pozostawiania w drzewostanie drzew biocenotycznych (patrz rozdział 3.2. części IA).

Substytutem naturalnych dziupli są budki lęgowe, umożliwiające utrzymanie licznych populacji niektórych gatunków dziuplaków w lasach. Wyróżniono 5 podstawowych typów budek:

a) A1 – dla najmniejszych dziuplaków (sikora modra, muchołówka żałobna),

b) A – dla większych dziuplaków (sikora bogatka, wróbel, mazurek),

c) B – dla szpaka, krętogłowa, kowalika, pleszki,

d) D – dla gołębia siniaka, dudka,

e) E – dla puszczyka, gągoła, tracza nurogęsi.

Podstawowe wymiary budek zawiera tabela 30.

Konstrukcja budki powinna umożliwiać jej czyszczenie. Zaleca się wieszanie budki na wysokości 3–4 m (wyjątkiem jest budka typu E, którą należy zawiesić na wysokości co najmniej 6 m). Ekspozycja budki w drzewostanie nie ma istotnego znaczenia, należy jednak zwrócić uwagę, aby budka nie wisiała w miejscu permanentnie zacienionym lub silnie nasłonecznionym. W wymienionych przypadkach może dojść do szybkiego zagrzybienia budki lub przegrzania piskląt. Budki powinny być powieszone pionowo lub lekko pochylone do przodu. Odległość pomiędzy poszczególnymi budkami typu A i A1 powinna wynosić co najmniej 40 m. Budki można wieszać wzdłuż linii oddziałowych lub rozlokować je równomiernie w drzewostanie. Budki dla szpaków (typ B) można rozmieszczać w skupieniach (4–8 budek na sąsiednich drzewach).W przypadku budki dla puszczyka (typ E) eksponujemy maksymalnie 1 budkę na 100 ha lasu. Decyzję o liczbie i rozmieszczeniu budek podejmuje nadleśniczy w zależności od lokalnych warunków i potrzeb (np. po przeanalizowaniu zasiedlenia budek i dostępności naturalnych dziupli).

Niezbędnym zabiegiem jest jesienne czyszczenie budek, ponieważ pozostawione w budce gniazda są źródłem groźnych dla ptaków pasożytów. Gromadzący się materiał gniazdowy dodatkowo „spłyca" budkę, co ułatwia drapieżnikom dostęp do jaj i lęgów. Oprócz przedstawionych klasycznych budek można rozwieszać budki innych typów, np. drążone w pniu.

W celu wzbogacenia bazy pokarmowej ptaków należy sadzić rodzime gatunki drzew i krzewów, których owoce są chętnie przez nie zjadane.

Tabela 30.

Podstawowe wymiary budek lęgowych dla ptaków

Uwagi:

a – odległość [cm] od dolnej krawędzi otworu wlotowego do dna budki (od wewnątrz)

b – wewnętrzne wymiary dna [cm]

c – średnica otworu wlotowego [mm]

^{Schemat budki lęgowej wg Sokołowskiego z podaniem istotnych wymiarów.}

^{A tak wygląda budka lęgowa wg Sokołowskiego wywieszona w lesie po kilku sezonach użytkowania.}